Ил Дархан нэдиэлэтэ
Ахсыннььы 23 күнэ. Саха сиригэр «Кыһыл Сыыр-Мастаах» хайысханан гаас турбатын бырамыысыланнай туһаныыта саҕаланна. 84 км усталаах магистраль үһүс утаҕын үөрүүлээх быһыыга-майгыга арыйдылар. Ил Дархан Айсен Николаев уонна дойду Бырабыыталыстыбатын солбуйааччыта Александр Новак видео сибээһинэн бу тутуу түмүктэнэн, үлэҕэ киириитигэр көҥүлү биэрдилэр. Орто Бүлүүгэ гаас конденсаттаах сириттэн Мастаах бөһүөлэккэ диэри тардыллыбыт гаас турбата Уһук Илиҥҥэ биир улахан суолталаах бырайыагынан буолар. Саҥа эбийиэк 2,5 сыл устата тутулунна. Бырайыак 8,6 млрд-тан тахса солкуобайга үбүлэннэ.
«Саха сиригэр инфраструктурнай бырайыак үлэҕэ киирбитэ дьоһун суолталаах. Саҥа эбийиэк өрөспүүбүлүкэ 102 нэһилиэнньэлээх пуунун гааһынан хааччыйыаҕа, ол иһигэр Дьокуускай эмиэ киирэр. РФ Бырабыыталыстыбатыгар саха дьонугар тыын суолталаах эбийиэк тутуутун өйөөбүтүгэр улахан махталбын тиэрдэбин. Ону тэҥэ «Сахатранснефтегаз» хампаанньа үлэһиттэригэр махтанабын», — диэн Ил Дархан эттэ.
Ахсынньы 23 күнэ. Москваҕа өрөспүүбүлүкэ баһылыга РФ Судаарыстыбаннай Сэбиэтин «Энергетика» хайысхатыгар хамыыһыйатын сылы түмүктүүр мунньаҕын ыытта. Санатар буоллахха, Айсен Николаев бу хамыыһыйа үлэтин салайар. Манна 136 киһи киирэр, ол иһигэр 17 регион салайааччыта. Хамыыһыйа чилиэннэрэ сыл түмүгүн таһаардылар, оттук-энергетика комплексын эбийиэктэригэр куттал суох буолуутун таһымын үрдэтии боппуруостарын дьүүллэстилэр, 2025 сылга үлэ былаанын бигэргэттилэр. Ил Дархан бэлиэтииринэн, хамыыһыйа быйыл 11 мунньаҕы ыыппыт, манна чох бородууксуйатын таһыыттан саҕалаан 2050 сылга диэри энергетика сайдыытын стратегиятын боппуруостарын көрбүттэр. Хамыыһыйа чилиэннэрэ «Саҥа атомнай уонна энергетическай технологиялар» диэн национальнай бырайыак оҥоһуллуутугар уонна бигэргэтиитигэр кыттыыны ылбыттар.
«Билигин бырамыысыланнай куттал суох буолуутун боппуруостарыгар ханнык да мөлтөөн биэрии суох буолуохтаах. Дьон олоҕо уонна доруобуйата – барыбытыгар дьоһун суолталаах. Саахал түбэлтэтэ тахсыбатын уонна эчэйиини аҕыйатар туһугар бырамыысыланнас тэрилтэлэрин үлэлэригэр автоматизацияны уонна роботизацияны, пилота суох технологиялары, кутталлаах зонаҕа киһини солбуйар ускуустубаннай интеллеги уонна үлэҕэ ыраахтан кыттыыны киллэриэххэ наада», — диэтэ Айсен Николаев.
Ахсынньы 24 күнэ. «Саханефть» тэрилтэ Ньурбаҕа бассейннаах физкултуура-чэбдигирдэр комплекс тутуллуутугар көмөлөһүөҕэ. Ол курдук, Саха сирин Бырабыыталыстыбатын кытта социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыыга бииргэ үлэлэһэргэ дуогабар түһэристэ.
«Сөбүлэһии быһыытынан хампаанньа Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондатыгар уонна өрөспүүбүлүкэтээҕи инновация сайдыытыгар пуондатыгар биэрэр үбэ социальнай уонна инновация бырайыактарын олоххо киллэриигэ туһуланыахтара. Хампаанньа өрөспүүбүлүкэҕэ улахан суолталаах бырайыактары өйүүргэ бэлэмигэр махтанабын», — диэн Айсен Николаев иһитиннэрдэ.
Үбүлээһин Ленскэй-Өлүөхүмэ хайысхатыгар оптоволокно лииньийэтин тутууга, оҕолорго «Тооку kids» сыһыарыыны оҥорууга, информационнай технологиялар, ускуустубаннай интеллект эйгэлэригэр бырайыактары олоххо киллэриигэ көрүллүөҕэ.
Ахсынньы 24 күнэ. Айсен Николаев «СӨ Бочуоттаах уһуйааччыта» бэлиэни олохтуур туһунан ыйаахха илии баттаата. Наҕараада 2025 сылтан саҕалаан эдэр үлэһиттэргэ уопутун, билиитин биэрбит уонна бэйэлэрин дьыалаларын сайыннарыыга кылааттарын киллэрбит үлэһиттэргэ туттарыллыаҕа. Сыл аайы бочуоттаах бэлиэнэн 10-тан тахса киһи наҕараадаланыаҕа. Бастакы бэлиэлэри ыам ыйын 1 күнүгэр туттарыахтара.
Ахсынньы 25 күнэ. Айсен Николаев бэрээдэги уонна куттал суох буолуутун хааччыйыыга сүрүннүүр сүбэ мунньаҕын быраабы араҥаччылыыр уорганнар уонна да атын салаалар кыттыылаах ыытта. Ил Дархан Саҥа дьыл уонна Ороһуоспа бырааһынньыктарын кэмигэр сүрүн соругунан уопсастыбаннай миэстэлэргэ ботурууллааһыны күүһүрдүү, маассабай тэрээһиннэргэ куттал суох буолуутун хааччыйыы, сокуону кэһиини уонна ыксаллаах быһыыны-майгыны сэрэтии буоларын бэлиэтээтэ. Онуоха уопсастыбаннаһы кытары хардарыта сибээстээх үлэҕэ болҕомто уурар туһунан этилиннэ. Суһал сулууспалар, мэдиссиинэ тэрилтэлэриэ ыксаллаах быһыыга-майгыга бэлэмнэрин бырааһынньык күннэригэр тиһиктээхтик бэрэбиэркэлиэхтэрэ.
Ахсынньы 25 күнэ. Ил Дархан Өлүөнэтээҕи холбоһуктаах өрүс пароходствотын 2024 сылга үлэтин түмүктэрин уонна 2025 сылга былааннарын көрдө. Быйыл уустук сыл да буоллар, тэрилтэ былаанын толорбутун бэлиэтээтэ. Барыллааһынынан быйыл 1,2 мөл туоннаттан тахса таһаҕас тиэллибит, ол иһигэр 353 тыһ. туонна ньиэп. Хампаанньа 8,3 млрд солк. киллэрбит, ол 11 %-нан былырыыҥҥытааҕар элбэх. 2025 сылга тиэйии кээмэйэ 10,7 %, таһаҕас эргиирэ 8,5 % үрдүөҕэ. Айсен Николаев пароходство үпкэ туруктааҕын, ол эрээри флот эргэрбитин бэлиэтээтэ. Тэрилтэ иннигэр хомунаалынай уонна уотунан хааччыйар тэрилтэлэр иэстэрин төлүүр соругу туруорда. Итиэннэ анал бырагырааманан флоту саҥардыыга субсидия көрөргө ыйда. Ону тэҥэ 2025 сылга өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүн чопчулааһыҥҥа уу тырааныспарынан социальнай суолталаах линияларга дьону тиэйиигэ үбү көрөргө, айылҕа иэдээнин түмүгэр тимирбит суудуналары хостооһун тэрээһинин салгыырга соруйда.
Ахсынньы 25 күнэ. Ил Дархан Арассыыйа Бэрэсэдьиэнин эрэгийиэннээҕи уопсастыбаннай приемнайыгар гражданнары көрүстэ. Дьокуускай олохтооҕо, аҥардас ийэ доруобуйатынан хааччахтаах оҕотугар уһуйааҥҥа миэстэ биэрэллэригэр көмөҕө наадыйарын, 2023 сылтан уочаракка турарын, уола сарсын биэс сааһын туоларын туһунан эттэ. Айсен Николаев оҕоҕо төрөөбүт күнүнэн бэлэҕин ыытта уонна куорат салалтатыгар боппуруоһу уталыппакка быһаарарга соруйда. 52 №-дээх «Белочка» уһуйааҥҥа аһаҕас миэстэ суох да буоллар, былааны таһынан оҕоҕо миэстэ биэрэргэ быһаардылар. Итиэннэ Ил Дархан Евгений Мищенко этиитинэн Автомобилистар уулуссаларыгар Саҥа дылга диэриуоту холбуурга сорудахтаата. Манна ыытыллыбыт өрөмүөн кэннэ уот ситимэ холбоно илик.
Ахсынньы 25 күнэ. Ил Дархан дойду Судаарыстыбаннай сэбиэтин «Хоту муора суола уонна Арктика» хайысхатынан хамыыһыйатын мунньаҕар кытынна. Тиксиигэ Арктикатааҕы аварийнай-быыһыыр киин комплексын тутуутун түргэтэтэргэ этии киллэрдэ. Маныаха 2025-2026 сылларга бырайыактыыр- симиэтэ докумуонун оҥорор тоҕоостооҕун эттэ.
Ахсынньы 26 күнэ. Ил Дархан Саха сирин араас оройуоннарыгар биир кэмҥэ тоҕус социальнай эбийиэги аһыыга кытынна. Олор истэригэр Норуот айымньытын дьиэтэ Амма Соморсунугар, Оҕо ускуустубатын дьиэтэ Алдан Томмотугар, Айар дьиэ Үөһээ Бүлүү Нам нэһилиэгэр, оскуола-уһуйаан Үөһээ Бүлүү Сургуулугар, уһуйаан Ньурба Ынахсытыгар, быраас амбулаторията Сунтаар Элгээйитигэр, Култуура-успуорт комплекса Сунтаарга, Дьиэ кэргэн элбэх хайысхалаах киинэ Уус Алдан Бороҕонугар, «Кэнчээри» уһуйаан Хаҥалас Төхтүрүгэр үлэҕэ киирдилэр. Эбийиэктэр «Үөрэхтээһин», «Доруобуйа харыстабыла» уонна «Олорор дьиэ уонна куорат эйгэтэ» национальнай бырайыактар чэрчилэринэн уонна «Тыа сирин кэлимник сайыннарыы» судаарыстыбаннай бырагыраама, эрэгийиэннээҕи инвестиционнай бырагыраама чэрчитинэн тутулуннулар.
Ахсынньы 26 күнэ. Ил Дархан Дьокуускайга Кадеттар оскуола-интэринээттэригэр 2024 сылы түмүктүүр, кэлэр сыл былааннарын билиһиннэрэр пресс-кэмпириэнсийэтигэр суруналыыстар боппуруостарыгар икки чаастан ордук кэм устата хоруйдаата. Байыаннай дьайыы кыттыылаахтарыгар өйөбүл дьаһалларын, ыччаты патриоттуу иитии, табыгастаах куорат эйгэтин уонна сири-уоту тупсарыы, гаас уматыгын, саха тылын сайыннарыы, мэдиссиинэ эйгэтин каадырынан хааччыйыы, бырамыысыланнас сайдыытын боппуруостарыгар тохтоото. Бастакынан байыаннай дьайыы кыттыылаахтарыгар, дьиэ кэргэннэригэр гуманитарнай көмөнү оҥорор тиһиги, тирэх пууннары тэрийбит эрэгийиэннэртэн биирдэстэрэ буолабыт, квадроцикллары, мотоцикллары уонна да араас тиэхиньикэни тириэрдэбит, «Бары бииргэ — Кыайыыга!» ыстаап үлэлиир, волонтердар үлэлэрэ олус көмөлөөх диэн бэлиэтээтэ. Саҥа эрэгийиэннэргэ быйыл 65 эбийиэк чөлүгэр түһэриллибитин, эһиил 11 улахан эбийиэк өрөмүөннэнэрин туһунан эттэ. «Дьоруойдар кэмнэрэ» бырагыраама федеральнай таһымҥа байыаннай дьайыы кыттыылаахтарыгар көмөлөһөр сыаллаах тэриллибитин, кэлэр сылтан өрөспүүбүлүкэҕэ байыаннай дьайыыга сылдьыбыт дьонтон каадырдары иитэн таһаарар сыаллаах бырагыраама үлэтин саҕалыа, «Саха сирэ — дьоруойдар сирдэрэ» диэн ааттыахпытын сөп диэн кэпсээтэ.
Айсен Николаев быйыл Оҕо сылыгар демографияҕа лиидэрбитин Уһук Илиҥҥэ тутан олорорбутун, салгыы дьиэ кэргэҥҥэ саҥа өйөбүл миэрэлэри ылар тоҕоостооҕун, ол курдук, 4-5-с оҕоҕо ийэ хапытаалын биэрии бэлэмнэнэ сылдьарын иһитиннэрдэ.
Өрөспүүбүлүкэ социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытын хааччыйарга 40 бөдөҥ сир баайын хостуур хампаанньаны кытта ситимнээх үлэ барарын, хампаанньалар улахан тэрээһиннэри өйүүллэрин, эбийиэктэри туталларын, оптоволокно лиинньийэтин тардалларын туһунан кэпсээтэ.
Өрөспүүбүлүкэҕэ ахсынньы 1 күнүнээҕи туругунан 9,5 тыһыынча үлэ миэстэтэ аһаҕаһын, ол иһигэр 3,5 тыһыынчата сир баайын хостуур эйгэҕэ, хамнаһа 150 тыһ. солкуобайтан саҕаланарын, билиҥҥи ыччат ХХ үйэтээҕи үлэ миэстэлэригэр барбатын, онон аныгы үрдүк технологиялаах үлэ миэстэлэрин арыйыы ирдэнэрин бэлиэтээтэ.
Ил Дархан Уһук Илин куораттарын маастар-былааннарыгар киирбиппит биһиги улахан ситиһиибитинэн буоларын, Нерюнгри, Дьокуускай маастар-былааннара дойду Бэрэсидьиэнин сорудаҕынан туспа строканан киирэннэр, ол Дьокуускайга оскуолалар тутуллалларыттан, Өлүөнэ муостата тутуллан саҕаламмытыттан, киин болуоссат уларыйбытыттан көстөр диэн эттэ.
Ахсынньы 26 күнэ. Айсен Николаев 12 саастаах Амелия Новикованы кытта көрүстэ. Кыыс суругар баҕа санаатынан Ил Дарханы кытта көрсөн кэпсэтии буоларын туһунан эппит. Амелия Саха-корейскай оскуолаҕа алтыс кылааска үчүгэйдик үөрэнэрин, иллэҥ кэмигэр волейболунан, гимнастиканан дьарыктанарын., ыллыырын сөбүлүүрүн туһунан кэпсээтэ. Ил Дархан кыыска сымнаҕас оонньууру — эһэчээни бэлэхтээтэ.
Ахсынньы 26 күнэ. Ил Дархан «Сахатранснефтегаз» 2024 сылга үлэтин барыллаан түмүктэрин уонна 2025 сылга былааннарын көрдө. Гаас эйгэтигэр хаһаайына суох эбийиэктэри олорчу кэлэр сылга судаарыстыба эбэтэр хампаанньа бас билиитигэр көһөрөр сорук турар. 2021 сылга 9 тыһ. тахса оннук эбийиэк баарыттан, бу сыл түмүгэр 101-гэ диэри аччаабытын ситиһии быһыытынан бэлиэтээтэ. Бу гааһынан хааччыйыыны тупсарыыга туһуланар.
Ахсынньы 27 күнэ. Айсен Николаев урбаан сүрүнүүр сэбиэтин бу сыллааҕы бүтэһик мунньаҕар инвестиционнай турукка эрэгийиэн рейтинэ төһө да үрдүгүн иһин, урбаанньыттар үлэлэрэ уустук усулуобуйалааҕын Ил Дархан бэлиэтээтэ. Үөскээбит балаһыанньа интэриэстээх өрүттэр ситэтэ суохтук бииргэ үлэлэһиилэрин түмүгэ диэн эттэ.
«Судаарыстыбаннай былаас уорганын, олохтоох салайыныы уонна урбаанньыттар икки ардыларыгар элбэх өйдөспөт быһыы баарын көрөбүн. Хас биирдиилэрэ үчүгэй, сөптөөх буоларыгар дьулуһар эрээри, түмүгэр биир сиргэ турабыт, онтон сылтаан бары эрэйдэнэллэр – биисинэс, судаарыстыба уонна саамай сүрүнэ биһиги олохтоохторбут. Бэйэ-бэйэни истэр ирдэнэр», – диэн Айсен Николаев бэлиэтээтэ.
Былаас уорганын үлэһиттэрэ урбанньыттары кытта кэпсэтиитэ тэрийиҥ диэн баһылык эттэ. Айсен Николаев ис инвестордары кытта үлэлэһиигэ сүрүннүүр киини тэрийиигэ биисинэс этиитин өйөөтө. Урбаанньыттар тустаах киини инвестицияны кытыннарыы уонна экспорды өйөөһүн ааҕыныстыбатын иһинэн арыйар туһунан этии киллэрдилэр.
Ахсынньы 27 күнэ. Өрөспүүбүлүкэ аҕа баһылыга Таатта улууһугар Ытык Күөлгэ Авксентий Егорович Мординов аатынан лицей-интэринээт саҥа дьиэтин үөрүүлээх аһыллыытыгар кытынна. Бу «Үөрэх» национальнай бырайыак чэрчитинэн тутуллубут кыһа 450 миэстэлээх, 10 тыһ. тахса кв.м., маны сэргэ 100 миэстэлээх интэринэттээх. Манна үөрэнэр кэбиниэттэри таһынан «Саханефтегазсбыт» анал кэбиниэтэ арыллыбыт. Ону тэҥэ эбиэттиир саалалаах аныгы аһыыр сирдээх, медпуннаах, куруһуоктарга, мастырыскыайдарга аналлаах хостордоох, психолог уонна социальнай үлэһит кэбиниэттэрдээх, уруһуй устуудьуйата, спорт уонна актовай саалалардаах. Үөрэнээччилэр олороллоругар табыгастаах усулуобуйаны оскуола интернатыгар тэрийбиттэр.
Айсен Николаев тыа сирдэригэр маннык улахан тутуулар үөрэх, билии-көрүү хаачыстыбата тупсарыгар, үрдүүрүгэр улахан тирэх буолалларын бэлиэтээтэ. Кэлэр да сылларга өрөспүүбүлүкэҕэ оскуолалары, уһуйааннары тутууга, үөрэҕирии ситимэ сайдарыгар улахан болҕомто ууруллуоҕун эттэ. Айсен Сергеевич оскуола оптуобуһун атыылаһарга сертификат туттарда.
Ахсынньы 27 күнэ. Үүнэр 2025 сылга Саха сирин XXII-с Манчаары оонньууулара Таатта улууһугар ыытыллаары турар. Саха төрүт көрүҥнэригэр спартакиадаҕа бэлэмнэнии хаамыытыгар Айсен Николаев Ытык Күөлгэ тэрийэр кэмитиэт мунньаҕын ыытта. Ол курдук, улуус киинигэр 1 тыһ. миэстэлээх улахан стадион ыам ыйын бүтүүтэ туттарыллыахтаах. Маны сэргэ 8 тыһ. кв. м. иэннээх элбэх хайысхалаах успуорт комплекса көҥдөйө бүппүт. Бэс ыйыгар үлэҕэ киллэрэр сорук турар. Саһыл Уйалаахха ипподрому саҥардаллара. Чөркөөххө модульнай успуорт саалата оонньуулары көрсө туттарыллыахтаах. Манчаары оонньууларыгар ыалдьыттары, спортсменнары түһэрэргэ отуттан тахса эбийиэккэ өрөмүөн ыытыллыахтаах. Айсен Николаев Боробулга аһаҕас физкультурнай-чэбдигирдэр комплекс тутуутун үбүлээһин боппуруоһун быһаарарга уонна Ытык Күөлгэ биэрэк үрдүн тупсаран оҥорууну түмүктүүргэ соруйда. Маны сэргэ тырааныспарынан хааччыйыыга, сибээс баар буолуутугар уонна суол-иис быыла суох, айанныырга табыгастаах буоларын хааччыйалларыгар ураты болҕомтону уурда.
Ахсынньы 27 күнэ. Айсен Николаев Ытык Күөлгэ сырыытын кэмигэр 13 саастаах Рома баҕа санаатын толордо. Ил Дархан Ил Дархан Бүтүн Россиятааҕы «Баҕа санаа харыйата» аахсыйа чэрчитинэн, велосипед бэлэх уунна.Рома аҕата Иннокентий Марков СВО-ҕа дойдутун көмүскүү сылдьан сырдык тыына быстыбыта. Кини «Эр санаа» уордьанынан наҕараадаламмыта. Хорсун буойун аатын үйэтитэр истиэндэ Таатта саҥа лиссиэйигэр арылынна.
Ахсынньы 27 күнэ. Саҥа дьылы көрсө Ил Дархан Айсен Николаев уһулуччулаах биир дойдулаахтарбытыгар Арассыыйа уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай наҕараадаларын туттарда. Саха сирин үрдүкү наҕараадатын – «Хотугу сулус» уордьаны Карл Васильев тутта. Карл Иннокентьевич 28 сыл устата Комдрагметалл тэрилтэни салайбыта.
«Ааһан эрэр сылы биһиги элбэх салааҕа ситиһиилэрдээх атаарабыт. Саха сирэ ханнык баҕарар ситиһиитэ, туох баҕарар уустуктары туорааһына олохтоохтортон тутулуктаах. Бүгүн наҕараадаламмыттар бары араас саастаах, идэлээх дьон. Ол эрээри, кинилэри барыларын биир сомоҕолуур – үлэҕэ уонна дойдуга таптал. Кинилэр биһиги уопсастыбабытын бөҕөргөтөллөр, атыттары сирдииллэр. Хас биирдиигитигэр истиҥник махтанабын. Саха сирэ киэн туттар эһигинэн киэн туттар!» — диэн бэлиэтээтэ Айсен Сергеевич.
Ахсынньы 27 күнэ. «Национальнай эриэйтин» бырайыак чэрчитинэн «Рейтинг» информационнай коммуникациялар кииннэрэ дойду субъектарын баһылыктарын үлэлэригэр 2024 сылга түмүктүүр сыанабылы таһаарда. Маныаха Ил Дархан Айсен Николаев 2023 сылга курдук бастыҥнар ахсааннаргар киирэн 4-с миэстэҕэ таҕыста. Кини иннинэ эриэйтиҥҥэ Москва мээрэ Сергей Собянин, Татарстан баһылыга Рустам Минниханов уонна Тюмень уобалаһын губернатора Александр Моор бааллар.
Ахсынньы 28 күнэ. Ил Дархан Мэҥэ Хаҥалас улууһугар оробуочай сырыытын Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа Федор Попов пааматынньыгар сибэкки дьөрбөтүн ууруттан саҕалаата.
Айсен Николаев Илин эҥэргэ бастакы үрдүк сэттэ этээстээх, лииптээх элбэх кыбартыыралаах дьиэ үлэҕэ киирэр тэрээһинигэр кытынна. Манна 70 ыал кыбартыыра ылла. Эбийиэк хаарбах туруктаах дьиэттэн көһөрүллүбүт дьоҥҥо анаан тутулунна. Ил Дархан Сергеевтар уонна Габышевтар дьиэ кэргэттэрин саҥа кыбартыыраларыгар сылдьан, тутуу хаачыстыбатын уонна элбэх оҕолоох ыалларга тэриллибит усулуобуйаны табыгастааҕынан сыаналаата.
Ахсынньы 28 күнэ. Ил Дархан «Саха сирэ» технопааркаҕа пилота суох көтөр аал (БПЛА) лабораториятын арыйда. Бу өрөспүүбүлүкэҕэ пилота суох көтөр аал сайдыытыгар уонна судаарыстыба соруктарын быһаарыыга, дьон олоҕун тупсарарга улахан суолталаах лаборатория буолуо диэн бэлиэтээтэ. Манна технопарка резиденнэрэ БПЛА моделларын оҥоруохтара, бырагырааманан хааччыйыахтара, боруобалыахтара. Онно анаан анал тиэхиньикэлээх сыахтары тэрийбиттэр.
Ахсынньы 29 күнэ. Айсен Николаев 2030 сылга диэри өрөспүүбүлүкэҕэ туризмы сайыннарыы стратегиятын көрдө уонна бигэргэттэ. Докумуоҥҥа биир сүрүн хайысханан ис туризмы сайыннарыы буолар. Саха сиригэр тастан туристары угуйары таһынан, олохтоох дьоҥҥо-сэргэҕэ эмиэ ураты кэрэ, интэриэһинэй уонна кинилэр сылдьалларыгар сөптөөх, табыгастаах маршруттары оҥоруу буолар.
Ахсынньы 29 күнэ. Ил Дархан Дьокуускайга Птицефабрика оройуонугар Д.И. Ягодкин аатынан 19 №-дээх орто оскуола эбии дьиэтин үөрүүлээх быһыыга-майгыга арыйыыга үөрэнээччилэри, учууталлары эҕэрдэлээтэ. Үс мэндиэмэннээх 5 тыһ. тахса кв. миэтэрэлээх саҥа эбийиэк 326 миэстэлээх. Онон оскуолаҕа оҕолор биир симиэнэнэн үөрэнэллэригэр сөптөөх усулуобуйа тэрилиннэ. Салгыы Ил Дархан Дьокуускай 29 №-дээх орто оскуола эбии дьиэтин аһыллыытын тэрээһинигэр кытынна. Саҥа тутуу үс этээстээх 8 тыһ. тахса кв. миэтирэ иэннээх, 350 миэстэлээх. Оскуолалар эбии дьиэлэригэр киэҥ куоҥ кылаастарга, лабораторияларга, саалаларга аныгы тэрил, тиэхиньикэ табыгастаахтык таҥыллыбыт. Бу эбийиэктэр дойду Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин көҕүлээбит «Үөрэхтээһин» национальнай бырайыак иитинэн тутулуннулар.
Күндү Саха сирин олохтоохторо! Ааһан иһэр сыл умнуллубат түгэннэрэ, тургутуулара биһигини өй-санаа, күүс өттүнэн бөҕөргөппүттэрин иһин махтанабыт, үүнэр сылга үтүө эрэ өттүгэр уларыйыылар буоллунар, дьол-соргу, ил-эйэ тосхойдун! Кэлэн иһэр саҥа 2025 сылынан!
Афанасий Ноев