Россия Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин бу үүммүт сылы Дьиэ кэргэн сылынан биллэрбитэ. Ил Дархан Айсен Николаев бу дьаһалын өйөөн, Саха сиригэр Оҕо-аймах сылынан биллэрбитин уруйдуу-айхаллыы иһиттибит. Россия үрдүнэн дьиэ кэргэни, оҕо-аймаҕы өйөөһүн инники миэстэҕэ турарын өссө төгүл дакаастаата.
«Убежден: поддержка материнства, детства, семьи, особенно семьи большой, многодетной, — важнейшая задача государства, работа ради будущего страны. Мы последовательно развиваем соответствующие меры поддержки и программы», — диэн Владимир Путин этэн турардаах.
Айсен Николаев Ил Түмэҥҥэ туһаайыытыгар этэригэр, хас биирдии оҕоҕо ураты истиҥ болҕомтону биэриэххэйиҥ диэн ыҥырбыта. “Хас биирдии оҕо дьоллоох оҕо сааска, сылааска уонна тапталга улаатыахтаах. Хас биирдии оҕо сайдарыгар, талаанын арыйарыгар, кыаҕын туһанарыгар усулуобуйа баар буолуохтаах. Хас биирдии оҕо куттала суох эйгэҕэ улаатыахтаах. Бу сыаннастары этэн туран, Сахабыт Сирин олохтоохторун сомоҕолоон туран, уопсастыбабыт кэскилин харыстыыр сыалтан үүнэн эрэр 2024 сылы — Оҕо саас сылынан биллэрэбин”, — диэн Ил Дархан эппитэ.
Ил Дархан бэлиэтээбитинэн, Оҕо саас сылыгар хас биирдии оҕоҕо харыстабыллаах сыһыан күүһүрүө, биир даҕаны оҕо болҕомтото суох хаалыа суоҕа.
Ил Дархан уурааҕыгар олоҕуран, оҕо доруобуйатыгар болҕомто күүһүрүө. Туруктарын дириҥэтэн көрүү үксүө, оскуолаларга доруобуйа харыстабылыгар тэрээһиннэр күүһүрүөхтэрэ, ол иһигэр битэмииннээһин, инфекциянан тарҕанар ыарыылары аччатыы, уйулҕаны харыстааһын, физическай актыыбынастарын сайыннарыы.
Айсен Николаев аһааһын култууратыгар болҕомто күүһүрүөн наадатын эттэ. Уһуйааннарга уонна оскуолаларга итии аһынан хааччыйыыга, бородуукта хаачыстыбатын тупсарыыга биир кэлим стандарт киирэрин, олохтоох бородууксуйаны туһаныы элбиирин иһитиннэрдэ.
Оҕо билиини ыларыгар баҕа санаата күүстээх буолуохтааҕын ыйда. Маныаха Арассыыйа таһымнаах олимпиадалар кыайыылаахтарын 500 тыһ. солк, призердарын 100 тыһ. солк. бириэмийэнэн бэлиэтиири эттэ.
Кэнчээри ыччаппытын улахан олоххо бэлэмниир сыалтан, Айсен Николаев бырабыыталыстыба муниципалитеттары кытары 20 тыһ.солк. суумалаах анал үөрэх сертификатынан хааччыйан улахан кылаас оҕолоругар анал үөрэхтээһини тэрийэргэ сорудахтаата. Маны сэргэ, оҥорон таһаарар идэлэргэ үөрэниэн баҕалаах элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн оҕолоругар үөрэхтэрин сорох чааһын толуйалларыгар 50 тыһ. солк. суумалаах сертификат олохтуурга эттэ.
Ил Дархан “Мин маҥнайгы хамнаһым” пилотнай бырайыак туһунан иһитиннэрдэ. Бырайыак социальнай хантараак механизмыгар олоҕуруо. 2024 сыл бэс ыйын 1 күнүттэн үлэлиэ.
2024 сыл үөрэх дьылыттан дистанционнай технологиялары туһанан сыл устата үлэлиир үөрэх киинэ арылларын туһунан эттэ. Бу технологиянан Өрөспүүбүлүкэ араас муннугар олорор ыччат билиилэрин хаҥатар кыахтаныахтара. Дьокуускайга “Хотугу сулус”, Мииринэйгэ оҕо Дыбарыаһыгар сыл устата үлэлиир оҕо кииннэрэ баар буолуохтара.
Айсен Николаев бэлиэтээбитинэн, Оҕо саас сылыгар оҕо сайыҥҥы сынньалаҥын уонна дьарыктаах буолуутун хааччыйыыга инфраструктура сайдыытыгар үлэлэр ыытыллыахтара. Тыа сирдэригэр сайыҥҥы үлэ, экологияны тупсарыы, спорт лааҕырдарын арыйыы көҕүлээһиннэрэ өйөнүөхтэрэ. Кини эппитинэн, 2024 сылга Саха Сиригэр 20-тэн аҕыйаҕа суох оҕолорго аналлаах экскурциялыыр уонна туристыыр маршруттар арыллыахтара.
Үөһээ Бүлүүтээҕи ЗАГС отделын салайааччыта Татьяна Кардашевская иһитиннэрбитинэн, ааспыт сылга 267 оҕо күн сирин көрөн регистрацияланна, ол иһигэр ЗАГС отделыгар 172 оҕо. Нэһилиэктэринэн ыллахха, Өргүөккэ, Маҥааска биирдии, Балаҕаннаахха, Боотулууга, Оҥхойго, Хомустаахха 2-лии, Быракааҥҥа 3, Дүллүкүгэ 4, Ороһуга, Тамалакааҥҥа, Хороҕо 5-тии, Харбалаахха 8, Далырга 10, Намҥа 12, Кэнтиккэ 16, Үөдүгэйгэ 17 оҕолор бэлиэтэнэн, төрөөбүттэрин туһунан туоһу суруктарын дьонноро туттулар.
Санатан этэр буоллахха, үүммүт сылга биһиги улууспутугар бастакы оҕо тохсунньу 3 күнүгэр күн сирин көрбүтэ. 4830 гр ыйааһыннаах уол оҕо Мироновтар дьиэ кэргэттэригэр төрдүс оҕонон төрөөбүтэ.
Билигин, Владимир Путин быһаччы дьаһалынан, оҕону иитиигэ-үөрэтиигэ улахан болҕомто ууруллан, дьиэ кэргэттэри өйүүргэ араас бырагыраамалар үлэлииллэр, босуобуйалар ананаллар. 2022 сыл сэтинньи 21 күнүгэр ылыллыбыт 455 №-дээх федеральнай сокуон чэрчитинэн, 2023 сыл тохсунньутуттан кыра дохуоттаах, 17-гэр диэри саастаах оҕолоох дьиэ кэргэттэргэ “универсальнай” босуобуйа бэриллэр. “Универсальнай” босуобуйа кээмэйэ эрэгийиэҥҥэ олохтоммут тиийинэн олоруу алын кээмэйин 50%-гар, 75%-гар уонна 100%-гар тэҥнэһэр.
«Оҕолордоох дьиэ кэргэҥҥэ судаарыстыба эбии көмөтө» диэн 2006 сыллаахха ылыныллыбыт 256 №-дээх федеральнай сокуон 2007 сылтан олоххо киирэн, оҕолордоох дьиэ кэргэннэр ити кэмтэн «Ийэ хапытаалынан» туһанан барбыттара. «Ийэ (дьиэ кэргэн) хапытаала» РФ Социальнай пуондатыттан үбүлэнэр.
Олунньу 1 күнүттэн «Ийэ хапытаала» үрдүүрэ күүтүллэр. Ол курдук, дьиэ кэргэҥҥэ иккис оҕо төрөөтөҕүнэ, 833 тыһ. суумалаах «Ийэ хапытаалын» ылар кыахтанар. Онтон бастакы оҕоҕо «Ийэ хапытаалын» суумата – 630,4 тыһ. солк. Инньэ гынан, бастакы оҕоҕо «Ийэ хапытаалын» суумата 43,4 тыһ. солк., онтон иккис оҕоҕо 57,4 тыһ. солк үрдүөхтэрэ. Өскөтүн бастакы оҕолоругар «Ийэ хапытаалын» туттубут буоллахтарына, иккис оҕолоругар 202,6 тыһ. солк эбии төлөбүр ылыахтара. Социальнай харалта уонна үлэ миниистирэ Антон Котяков иһитиннэрбитинэн, үгүс дьиэ кэргэн Ийэ хапытаалын олорор дьиэлэрин тупсарыыга туһанар эбит. Иккис миэстэҕэ – хапытаалтан 3 саастарын туола илик оҕолоругар ыйдааҕы төлөбүр оҥотторуута сылдьар, үһүскэ – үөрэх.
Ил Дархан Айсен Николаев «Дети столетия» хапытаалы өссө 5 сылга уһатта. Бу капитал 2022 сыл тохсунньу 1 күнүттэн 2027 сыл ахсынньы 31 күнүгэр диэри төрөөбүт оҕолорго бэриллэр буолуоҕа. Манна дьиэ кэргэн дохуота оруолу оонньообот, оҕо төрөппүттэрэ РФ олохтоохторо буолуохтаахтар уонна оҕолорун ЗАГС отделыгар регистрациялатыахтаахтар. Ааспыт сыл көрдөрүүтүнэн, бу хапытаалы үгүс дьон олорор дьиэлэрин тупсарыыга уонна массыына ылынарга туһаммыттар эбит. 2024 сылтан «Дети столетия» хапытаал индексацияланан 110 тыһ. солк. тэҥнэстэ.
Мария Васильева
Матырыйааллар Улус.Медиа сайтан туһанылыннылар