Ийэ тылым — төрүт үгэһим!
Ийэ тылым — төрөөбүт удьуорум!
Ийэ тылым илбийэр күүһэ —
Саха дьонун кэлэр кэскилэ,
Сырдык олох кэрэтэ!
Ийэ тылым илгэлээх иэйиитэ —
Иһирэх сыһыан истиҥэ,
Сүрэх кистэлэҥ этитиитэ!
Ийэ тылым алыптаах эйгэтэ
Айымньылаах олох оҥкула
Алгыстаах ырыа кыната,
Тыынар тыыннаах тускула
Чэгиэн-чэбдик туруга!
Махтал буоллун сахабыт тыыннаах тылыгар! Барыгытыгар, күндү сахам дьоно, Сахабыт тылын күнүнэн итии-истиҥ эҕэрдэ!
Түгэнинэн туһанан, иллэрээ күн, олунньу 11 күнүгэр Ороһу нэһилиэгэр педагогическай наука доктора, профессор, СӨ наукаларын Академиятын төрүт тыллары үөрэтии, харыстааһын уонна сайыннарыы киинин салайааччыта Феодосия Габышева салайыылаах, Үөһээ Бүлүү улууһун баһылыгын социальнай боппуруостарыгар солбуйааччы Анна Уларова уонна Үөһээ Бүлүү үөрэх салалтатын салайааччытын солбуйааччыта Леонид Огочонов, Ороһу нэһилиэгин баһылыга Анатолий Антонов кыттыылаах саха тылын кэскилин үөрэх ситимин уонна К.С. Чиряев аатынан Норуот педагогикатын киинин нөҥүө сайыннарыы туһунан, үчүгэйинэн эттэххэ, олус атааннаах, тыыннаах, оргуйан олорор сахабыт тылын кэскилин туһугар ис сүрэхтэриттэн ыалдьар дьоммутун кытта иһирэх сэһэргэһии, дириҥ ырытыылаах мунньах буолан ааспытын туһунан сырдатабын.
Үөрэрим диэн, бу көрсүһүү өр-өтөр буолбакка, мин Иван Шамаевка ыыппыт, тыа сиригэр тоҕо оҕолорбут нууччалыы программанан оскуолаҕа үөрэнэллэр диэн ыйытыыбар хоруй буолла. Бу ыйытыы миигин 4 сылы быһа муҥнаабыта, хата дьэ, Феодосия Васильевна ылсан, биир мунньаҕынан быһаарыллан хаалла.
Онон, бэйэм курдук мунаахсыйа сылдьар дьоҥҥо билиһиннэрэбин:
Бастакытынан, билигиҥҥи туругунан, уопсайа алта учебнай программаттан, иккитэ эрэ саха тыллаах оскуолаларга барсар эбит: «Программа с изучением родного языка» диэн, иккиһэ — «Программа ОБУЧЕНИЯ на родном языке» диэн. Бу иккис программа саха тыллаах оҕолорго диэн эбит уонна саха тыллаах учебниктарынан, саха тылын чааһа бу бастакы программатааҕар 2 төгүл элбэҕинэн үөрэнэллэр диэн. Ол курдук, дьиҥэ бу биһиги оскуолаларбыт, Үөһээ Бүлүүгэ, билиҥҥи туругунан, ити иккис программаны талан үөрэнэ олороллор эбит, ол гынан баран нууччалыы тыллаах учебниктарынан.
Сахалыы тылбаастаммыт учебниктар, саҥа стандарт (2023 сылтан) киирбитин иһин, тылбаастанан бэлэмнэнэ илик эбиттэр. Ол эрээри, учуутал бэйэтэ сахалыы терминнэри тылбаастаан, тэтэрээккэ кэнспиэктэрин сахалыы суруттаран, сорудахтарын сахалыы тылынан биэриэн сөп эбит (бу алын кылаастарга). Онон билиҥҥи туругунан, тылбаастаммыт учебниктары кэтэһии буолар. Ол боппуруос судаарыстыба таһымыгар номнуо быһаарыллыбыт эбит, онон эһиилгиттэн оҕолорбут сахалыы тыллаах учебниктарынан үөрэниэхтэрэ диэн, биһиги төрөппүттэр, эрэнэ кэтэһэбит.
Иккиһинэн, Ороһубут нэһилиэгэр Константин Спиридонович Чиряев сырдык аатыгар анаан, 2027 сылга улуу педагогтар Геннадий Никандрович Волков, Константин Спиридонович Чиряев 100 сылларын туолар үөрүүлээх күннэригэр диэри «Этнопедагогическай кластер» үлэтин саҕалыах тустаахпыт. Бу бырайыак чэрчитинэн норуот педагогикатын концепцията Ороһу орто оскуолатын, Ороһутааҕы Норуот педагогикатын киинин уонна «Өтөхтөөх» этнокультурнай комплексын биир ситиминэн холбоон үлэлэтиэхтээх. Өбүгэ удьуорун утумнаан, төрүт дьарыгы өрө тутан, Саха тылын кэскилин уһансар улахан бырайыак сүрэхтэниэ диэн үлэлэһэргэ бэлэммит.
Онон Ороһу нэһилиэгэ бүгүн Саха тылын күнүн үөрүү-көтүү аргыстаах, инникигэ эрэллээх көрсөрбүтүгэр өссө төгүл махтал!
Анна Иванова,
Г.Николаев аатынан сынньалаҥ киинин дириэктэрэ