Быйылгы Олоҥхо декадата Үөһээ Бүлүүлэргэ ураты бэлэхтээх аһылынна. Ол курдук, Ил Дархан өрөспүүбүлүкэ норуоттарын эпическай нэһилиэстибэлэрин харыстааһыҥҥа уонна бөҕөргөтүүгэ туһуламмыт Ыйааҕын ситэритинэн, олоҥхоһуттарга, оһуохайдьыттарга, уустарга ананар 30 тыһ. солк. ый ахсын ананар стипендиятын биһиги улууспут ытык кырдьаҕаһыгар, тойуксут, алгысчыт, олоҥхоһут Лидия Степановна Афанасьева тутта.
Олоҥхо биһиги олохпутугар ураты суолтатын өйдөөн, дьону — сэргэни көҕүлүүр сыалтан улуус култууратын үлэһиттэрэ араас таһымнаах тэрэһиннэри тэрийдилэр. Уон күннээх олоҥхо декадатын аан бастакынан илбистээх имэҥнээх уус- уран тыл маастара, олоҥхоһут Федор Николаевич Тимофеев – Биэчэрэ «Киндили Хаадыат» «Түмэн Түүрэй бухатыыр» аан тыллаах, 4 көстүүлээх, 7 хартыыналаах олоҥхотун Николай Иванович Бойлохов аатынан оҕо искусство оскуолатын иитиллээччэлэрэ улахан сыанаҕа аан бастакынан испэктээх туруоран декаданы арыйбыттара.
Деката устатын тухары уһуйаан саастаах оҕолортон саҕалаан, ыччаттарга, ытык саастарыгар сылдьар үтүө-мааны дьоммутугар анаан элбэх тэрээһин былаан быһыытынан ыытылынна. Ол курдук, СӨ Бочуоттаах бэтэрээнэ, Үөһээ Бүлүү, Чурапчы улуустарын, Үөдүгэй, Хоптоҕо нэһилиэктэрин бочуоттаах олохтооҕо, ССРС, СӨ култуураларын туйгуна, үлэ, тыыл бэтэрээнэ, Аҕа дойду сэриитин кэмигэр Чурапчы улууһун күүс өттүнэн көһөрүллүүтүн кыттыылааҕа Афанасий Дмитриевич Аммосов– Күндүл Маҥан оҕолорго анаан суруллубут «Ороһулаан төрөөбүт Оҕо Дохсун» олоҥхотун улуус оскуолаларын оҕолоро кылааһынан Олоҥхо алыптаах эйгэтигэр куустаран, олоҥхо дьоруойдарын оруолларынан уус- ураннык аахтылар, Быракаан, Өргүөт, Сургулук, Ботулу, Маҥаас, Далыр, Хомустаах, Дүллүкү, Оҥхой, Балаҕҥаннаах, Үөдүгэй нэһилиэктэригэр улуус култууратын үлэһиттэрэ, Айталина Мойтохонова, Никита Аянитов, Арылхан Мойтохонов, Марианна Хобусарова Кондратий Герасимов, Айан Саввинов, Николай Борисов, олоҥхо автордара Валентина Семенова, Хаарчаана Семенова кыттыылаах олоҥхо десана Кирилл Никифоров – Лөкөчөөн «Хабыр киирсиилээх Хабытта Бэргэн», Иван Данилов «Хаан Дьааһын олоҥхо», «Куоппат куойбат куттаҕаһа суох Күн Дибилитэр бухатыыр», «Хоро Хоһуун бухатыыр» — олоҥхолорун ааҕаннар дьон-сэргэ кутун туттулар. «Олоҥхо дойдутун сиэдэрэй таҥаһа» маастар кылааска иистэниэн баҕалаах кэрэ аҥардара кэлэн кыбытыктаах тигиигэ, сахалыы хороох дьабака, оноолоох сон, халадаай ырбаахы тигиитигэр сүбэ- соргу ылан астына дьарыктаннылар, Үөһээ Бүлүү улууһун норуот маастара, Саха сирин чороонньуттарын Сойууһун чилиэнэ, Егоров Михаил Дмитриевич – Хаттаанай «Кэрэни кэрэхсээн» саха омук төрүт иһитин- хомуоһун быыстапкатын туруорда. Саха сирин уонна ССРС 29 төгүллээх рекордсмена, марафонец, «Душа России» бириэмийэ хаһаайына, Ийэ олоҥхоһут Кирилл Никифоров – Лөкөчөөн кэриэһигэр 11-с төгүлүн бэтэрээннэр спартакиадалара үрдүк таһымнаахтык ыытылынна.
Сахабыт сиригэр сэтинньи ый 30 күнүгэр сыллата Хомус күнэ бэлиэтэнэр. Өбүгэлэрбититтэн бэриллибит ыллыыр чыычаахтааах саха этигэн хомуһа, кини сүрэҕи сүүдүтэр дьүрүскэн тыаһа саха дьонугар эрэ кэрэхсэммэккэ, аан дойдуга тарҕанан олорор араас норуоттары ситимниир, түмэр дьылҕаламмыта хас биирдии саханы үөрдэр. Хомус күнүгэр норуот айымньытын киинэ «Хомус дорҕоонугар уйдаран» улуустааҕы биирдиилээн уонна бөлөҕүнэн толорууга хомус күрэҕин киэҥ далааһыннаахтык ыытта. Бу күн, Дьокуускай куоракка ыытыллыбыт Өрөспүүбүлүкэтээҕи ХI төгүлүн ыытыллар Саха АССР култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Үлэ Кыһыл Знамя уордьан кавалера, улуу хомусчут Лука Турнин стипендиятын аныыр тэрээһинигэр Үөһээ Бүлүүттэн Айсен Деллохов кыайыылаах үрдүк аатын ылан түөскэ кэтиллэр үрүҥ көмүс бэлиэнэн уонна харчынан бириэмийэлэннэ.
Сэтинньи ый 28 күнүгэр олоҕун билимҥэ, үрдүк үөрэхтээһиҥҥэ, норуот уус-уран айымньытын сөргүтүүгэ, сайыннарыыга анаабыт уонна олоҥхобут киһи-аймах өйүнэн айбыт култуурунай нэһилиэстибэтин кылаан чыпчаала буоларыгар улахан кылааты киллэрбит өҥөлөөх саха биллэр учуонай дьахтара Агафья Еремеевна Захарова сырдык аатыгар ыытыллыбыт «Истоки традиционных верований в контексте эпического наследия народов евразии» Аан дойдутааҕы научнай-практическай конференцияҕа бэйэтин дакылаатынан, Таатта култууратын салаата тэрийэр саха бастакы үөрэхтээх дьахтара, фольклору хомуйааччы, учуонай, олоҥхоһут Мария Николаевна Андросова-Ионова төрөөбүтэ 160 сылыгар аналлаах дьахтар олоҥхоһут күрэҕэр бэйэтин авторскай «Хоро Хоһуун бухатыыр» олоҥхотунан Александр Филиппов аат. Хоро култууратын киинин специалиһа Хаарчаана Семенова кытынна.
Олоҥхо декадатын биир сүрүн ураты тэрээһининэн олоҥхо тыйаатыра уонна «Ийэ тыл» уопсастыбаннай түмсүү көҕүлээһиннэринэн Үөһээ Бүлүү улууһугар аан бастакынан Олоҥхону күннүктээх истиигэ туһуламмыт «Күннүктээх олоҥхо дьикти эйгэтэ» Саха сирин биллэр уһуйааччыта Никандр Прокопьевич Тимофеев, уһуйуллааччылара Василина Баланова, Яна Ньургусова сырдьыгыначчы буһар алаадьы сыттаах саха балаҕаныгар түүн үөһүгэр диэри олоҥхону толорон дьон- сэргэ сэҥээриитин ыллылар.
Олоҥхо декадатын түмүктүүр тэрээһининэн «Ноо» оҕолорго аналлаах II Бүлүү түбэтин улуустарын олоҥхону толорууларын күрэҕэ буолла.
Уон күннээх олоҥхо тэрээһиннэрин түмүктүүр киэһэ ахсынньы 5 күнүгэр Олоҥхо дьиэтигэр буолан ааста. олоҥхоһут Кириил Никииппэрэп — Лөкөчөөн «Айдааннаах айаннаах ала буурай аттаах Мохсоҕоллой Боотур» олоҥхотуттан быһа тардыыны «Олоҥхо» аҕам саастаах уонна Уйбаан Сэмиэнэп аатынан норуот тыйаатырын эдэр көлүөнэ артыыстара үгэс быһыытынан ааҕыы ньыматынан толордулар. Айан Саввинов, Сергей Иванов уонна Андрей Алексеев сахалыы матыыбынан доҕуһуоллаан киэргэттилэр.
Историческай билим кандидата, Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет культурологияҕа кафедратын доцена Светлана Петрова быһаччы салайыытынан Үөһээ Бүлүү улууһугар 2022 сыллаахха ыытыллыбыт Олоҥхо ыһыаҕар анаан тигиллибит «Уран иис» үрдүкү маастарыстыба оскуолатын иистэнньэҥнэрэ тикпит сахалыы төрүт таҥастары көрдөрдүлэр. Ону тэҥэ Елена Афанасьевна Петрова салайааччылаах «Көмүс сүүтүк» түмсүү иистэнньэҥнэрэ бэйэлэригэр тиктибит таҥастарын, Харбалаах нэһилиэгин, Сунтаар улууһун түмэллэригэр харалла сытар таҥастары үтүгүннэрэн тикпит соннорун, Нам нэһилиэгиттэн Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуот маастара Роза Бурнашова, Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуот маастара Варвара Попова тикпит мааны таҥастарын улахан сыанаҕа тахсан улуус уопсастыбанньыктара, иистэнньэҥнэрэ бэйэлэринэн тахсан хааман көрдөрдүлэр.
Олоҥхону күннүктээн истиигэ көхтөөх истээччи буолбут тэрилтэлэр салайааччыларыгар гастролунан кэлэр кэнсиэртэргэ уонна «Киновер» киинэ саалатыгар босхо сылдьар билиэттэри бэлэх ууннулар.
Улуус Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Николай Николаев эҕэрдэ тылын анаан туран декада чэрчитинэн ыытыллыбыт күрэхтэр кыайыылаахтарыгар наҕараадалары туттартаата. Ол курдук, өрөспүүбүлүкэтээҕи «Ноо!» уус-уран театральнай коллективтарын, норуот театрдарын, Олоҥхо дьиэлэрин иһинэн ыытыллар бэстибээлгэ «Айдааннаах айаннаах ала Буурай аттаах Мохсоҕоллой Боотур» олоҥхо-испэктээххэ сүрүн оруолу толорбут Оҕо искусство оскуолатын дириэктэрэ Анатолий Ивановка «Бастыҥ Айыы бухатыыра» анал ааты ылбытын туһунан туоһу суругу туттарда.
Оскуола оҕолоругар ыытыллыбыт «Ноо!» олоҥхону толоруу күрэҕин кыайыылааҕа — «Кылаан чыпчаал» үрдүк ааты сүкпүт И.Н. Барахов аатынан 1-кы нүөмэрдээх оскуола 1-кылааһын үөрэнээччитэ Алдаана Тобохова уонна улахан кылаас оҕолоругар муҥутуур кыайыылаах аатын ылбыт Кэнтик орто оскуолатын үөрэнээччитэ, «Кылыһах» оҕо фольклорнай ансаамбылын иитиллээччитэ Василина Иванова наҕараадаланнылар. Василина салайааччыта — Кондратий Федотович Герасимов.
«Хомус дорҕоонугар уйдаран» улуустааҕы күрэҕэр оҕолорго 6 саастаах Алдаана Тобохова, оттон улахан дьоҥҥо Туобуйа нэһилиэгиттэн Валентин Петров «Кылаан чыпчаал» үрдүк аатын ылбыттарын мэктиэлиир эҕэрдэ суруктары туттулар.
Дьоро киэһэҕэ саха төрүт ииһэ, оһуора-мандара, таҥаһа-саба сүппэтигэр, умнуллубатыгар, сайдарыгар тус билиитин- көрүүтүн ууран үлэлэһэр, талба талааннаах иистэнньэҥ, Тамалакаан нэһилиэгин олохтооҕор Пелагея Даниловна Руфоваҕа «Үөһээ Бүлүү улууһун норуот маастара» анал аат туттарылынна. Пелагея Даниловна Үөһээ Бүлүүтээҕи Иван Спиридонов аатынан норуот тыйаатыра туруорбут Николай Якутскай «Көмүстээх үрүйэ» испэктээгэр бэйэтин баҕа өттүнэн артыыстар уобарастарын арыйалларыгар сценическай көстүүмнэрин тигэн, күн бүгүн тыйаатыр Санкт-Петербург куоракка ыытыллар «FOSSART» аан дойдутааҕы бириэмийэҕэ ыҥырыы тутан олорор.
«Саха киһитин өйдүүр өйүн сүмэтин, саныыр санаатын саргытын, уус тылын, кутун-сүрүн, сиэрин-туомун олоччу түмпүт сүдү айымньыны — Олоҥхону көлүөнэттэн- көлүөнэҕэ ситимнээн, үйэлэри уҥуордуурун туһугар сүргэбитин көтөҕөн, сүһүөхпүтүгэр туран, сүдү сүбэнэн сүүс сүүспүтүттэн өйөһөн, инники хардыылыаҕыҥ, иччилээҕи оҥоруоҕуҥ», — диэн тэрийээччилэр ыҥыраллар.
Култуура эйгэтин үлэһиттэрэ улууска ыытыллар бары тэрээһиннэргэ түүннэри-күнүстэри утуйар ууларын умнан туран үлэлииллэр. Олоҥхо уон күннээх тэрээһиннэрин түмүктүүр дьоро киэһэҕэ көрөөччү олус аҕыйаҕыттан, тарбахха баттанар киһи кэлбититтэн кыттааччылар да, култуура эйгэтин үлэһиттэрэ да олус хомойдулар. Хас биирдии тэрээһин биллэриититтэн саҕалаан тыаһын-ууһун, үҥкүүтүн-битиитин, фольклор көрүҥнэрин музыкальнай нүөмэрдэрин, кэрэ көстүүнү, мааны таҥаһы-сабы, уопсайынан тэринии, бэлэмнэнии олус элбэх сыраны-сылбаны эрэйэрин көрөөччү дохсун ытыс тыаһынан эрэ сыаналанар. Маныаха көрөөччү көхтөөх буолара, кэрэ эйгэтин сэҥээрэрэ тэрийээччилэргэ уонна кыттааччыларга үрдүктэн үрдүккэ дабайарга кынат тэҥэ, саҥаттан саҥаны айарга иэйии кыыма буоларын умнуо суохтаахпыт.