ДЕМОГРАФИЯ

2023 сыл бүтүүтэ оройуон нэһилиэнньэтин ахсаана 20 889 киһи буолбут, ол эрээри 2024 сылга 20 721 киһиэхэ диэри намтаабыт. 2023 сыллаахха Үөһээ Бүлүү оройуонугар 267 оҕо төрөөбүт, 2024 с. 203 оҕо төрөөбүт.
2023 сылга өлүү 156, оттон 2024 сылга — 164.
Үөһээ Бүлүү улууһугар бөдөҥ уонна орто предприятиелар үлэһиттэрин ахсаана былырыыҥҥыга тэҥнээтэххэ 101,7%, эбэтэр 52 киһиэхэ тиийдэ.
10 ый түмүгүнэн 2024 сыл түмүгүнэн улууска 564 киһи кэлбит, олортон 617 киһи улуустан барбыт. Былырыын баччаҕа 621 киһи кэлбит, 901 киһи барбыт. Ол аата ааспыт сыл туһааннаах кэмин кытта тэҥнээтэххэ, Үөһээ Бүлүү улууһугар кэлии 9% кыччаабыт, онтон Үөһээ Бүлүүттэн 31% кыччаабыт.

АНАЛ БАЙЫАННАЙ ДЬАЙЫЫ КЫТТЫЫЛААХТАРЫН УОННА КИНИЛЭР ДЬИЭ КЭРГЭТТЭРИН ӨЙӨӨҺҮН

Үөһээ Бүлүү улууһугар анал байыаннай дьайыы кыттыылаахтарыгар уонна кинилэр дьиэ кэргэттэригэр социальнай өйөбүл оҥоһуллар. Ол курдук, мууһунан, маһынан, кыстыкка бэлэмнэниигэ, бородууктанан, санаторийдарга эмтэнииннэн, онтон да атын көмө көрүҥнэринэн улуус социальнай үлэһиттэрэ, нэһилиэктэр дьаһалталара үлэлии олороллор.

Анал байыаннай дьайыы зонатыгар гуманитарнай сырыылар:
2024 сыллаахха «Үөһээ Бүлүү улууһа (оройуона)» МР дьаһалтата анал байыаннай дьайыы зонатыгар үс гуманитарнай сырыыны тэрийдибит. Бу сырыылар биһиги дойдубутун көмүскүүр биир дойдулаахтарбытын өйөөһүҥҥэ дьоһун кылаат буолбуттара уонна олохтоох дьон уонна байыаннай сулууспалаахтар икки ардыларыгар сибээһи бөҕөргөтүүгэ көмөлөспүттэрэ.
• Бастакы сырыы (2024 сыл ыам ыйа)
Бастакы гуманитарнай сырыы 2024 сыл ыам ыйыгар буолбута. Бу сырыытыгар делегация Запорожскай уобаласка баар Үөһээ Бүлүү улууһуттан, ону тэҥэ Донецкай уонна Луганскай народнай республикаларга баар 65 буойуну кытта көрүстэ.
Бэриллибит таһаҕас:
• 6 мотоцикл
• 4 квадрокоптер
• 4 тепловизор
• Түүҥҥү сыаллар
• Экшн камералар
• Тактическай рюкзактар
• Үөһээ Бүлүү улууһун волонтердарынан тигиллибит рюкзактар уонна плащ-палаткалар
Бу сырыы бойобуой үбүнэн эрэ муҥурдаммакка, кинилэр бойобуой тыыны көтөҕөн, аймах-билэ дьонун, чугас дьонун өттүттэн кыһамньытын, өйөбүлүн көрдөрдө.
• Иккис сырыы (атырдьах ыйын 2024 с.)
2024 сыл атырдьах ыйыгар гуманитарнай сырыы буолбута. Делегация 65 байыаһы кытта хаттаан көрүстэ, бу сырыыга ЛНР, ДНР, ону тэҥэ Херсонскай уонна Запорожскай уобаластарга.
Бэриллибит таһаҕас:
• УАЗ- хантер (СӨ Ил Дархана А. С. Николаев төрөппүттэрэ Тамара Сергеевна Николаева уонна Александр Андреевич Егорова биэрдилэр)
• 6 мотоцикл
• 4 тепловизор
• 9 квадрокоптер
• 2 эйэлээх рэп тэрээһинин
• 1 купольнай хамандыыр «Капюшон»
• «ТUT» антидроновай рациялар
• 1 дизельнэй генератор
• Волонтердарынан тигиллибит 45 рюкзак уонна плащ-палаткалар
• 20 тактическай рюкзак
Бу сырыы ордук суолталаммыта, тоҕо диэтэххэ сорудаҕы толорууга наадалаах технологиялаах тэриллэри тиксэрдибит.
• Үһүс сырыы (2024 с. сэтинньи)
Үһүс гуманитарнай сырыы 2024 сыл сэтинньитигэр буолбута. Үөһээ Бүлүү улууһун делегацията 70-тан тахса байыаһы- Херсон уонна Запорожскай уобаластарга, ону тэҥэ ДНР, ЛНР, Курскай уонна Белгород уобаластарыгар сулууспалыыр биир дойдулаахтарбытын көрүстүбүт.
Бэриллибит таһаҕас:
• Ас-үөл (убаһа этин уонна балыгы киллэрэн туран)
• 6 мотоцикл
• 3 тепловизор
• 3 түүҥҥү прицел
• 10 дрон-«Асель»детектор
• РЭС «Капюшон» уонна «Ромашка»РЭС
• 3 ВИДЕО- шлема
• 1 дрон сигналын күүһүрдэр инкубатор 2.0
• 4 дрон.
Бу сырыы биһиги байыаннайдарбытын өйөөһүҥҥэ, кинилэри техниканан эрэ буолбакка, ас-үөл бородууктатынан хааччыйыыга сыаллаан тэрилиннэ.
2024 сыл устатыгар улуус олохтоохторуттан биир күннээх хамнастан фондаҕа харчыннан өйөбүл уопсайа 20.307.070 солк. киирбит.

Үс сырыы устата аныгы оборудованиены, техниканы уонна наадалаах маллары биэриини киллэрэн туран, бойобуой тыыны уонна хорсун туруктаах буолуутун үрдэтиигэ сыалламмыт үлэ балысханнык барда.

2025 сылга бастакы гуманитарнай сырыы кулун тутар ыйга былааннанар.

СОЦИАЛЬНАЙ ХАРЫСХАЛ

2024 сыл Арассыыйаҕа Дьиэ кэргэн, Саха Сиригэр Оҕо саас, Үөһээ Бүлүүгэ Түмсүү сылынан биллэриллибитинэн сибээстээн улууска араас таһымнаах дьиэ кэргэн сыаннастарыгар анаммыт тэрээһиннэр ыытылыннылар. Ол курдук, Бүлүү бөлөх улуустарын хомуйбут «Дьахталлар форумнара» уонна «Дьиэ кэргэн форума» үрдүк таһымнаахтык ыытылыннылар. Маны сэргэ, Дьокуускайдааҕы психологическэй киин филиала Үөһээ Бүлүүгэ арыллан алтынньы ыйтан үлэтин саҕалаабыта. Сыл устата «Социальный десант» социальнай өҥөлөр тустарынан нэһилиэнньэҕэ сырдатыы үлэтэ хас биирдии улуус нэһилиэгин хабан ыытылынна. Кырдьаҕастар уонна инбэлииттэр интернат дьиэлэрин бырайыактааһын уонна үбүлээһинин көрдөөһүҥҥэ үлэ саҕаланна.

ТУТУУ УОННА БЫРАМЫЫСЫЛЫННАС

“Мин Сахам Сирэ – XXI үйэҕэ” өрөспүүбүлүкэтээҕи үтүө дьыала хайысхатынан:

1)Харыйалаах нэһилиэгэр культура уонна спорт киинэ капитальнай өрөмүөнэ түмүктэннэ.

2)Быракаан нэһилиэгэр культура уонна спорт киинэ тутулла турар.

3)Үөһээ Бүлүү сэлиэнньэтигэр эдэр исписэлиистэргэ анаан 4 квартира күрэххэ кыайан, атыылаһылынна уонна эдэр исписэлиистэргэ туттарылынна.

Тутуулла турар хапытаалынай объектар

1.Сургулук нэһилиэгэр 60/30 миэстэлээх икки этээстээх таас оскуола уонна оҕо уһуйаана үлэҕэ киирдэ.
2.Ороһу нэһилиэгэр 120/70 миэстэлээх икки этээстээх таас оскуола уонна оҕо уһуйаана тутулла турар. Былаан быһыытынан 2025 сылга киирэрэ күүтүллэр.
3.Үөдүгэй нэһилиэгэр 2020 сылтан тутулла турар «Универсальный комплекс спортивных единоборст» үлэтэ бара турар. Былаан быһыытынан 2025 сылга киирэрэ күүтүллэр.
4.Харбалаах нэһилиэгэр «Центр культуры им. И.Н.Барахова” икки этээстээх таас дьиэ тутуута түмүктэнэн эрэр. 2025 сыл саҕаланыыта аһыллыыта былааҥҥа турар.

«Переселение граждан из аварийного жилищного фонда на 2019-2025 гг.» республиканскай программа чэрчитинэн:

Быйыл атырдьах ыйыгар ООО «ВВК-Групп» Үөһээ Бүлүү сэлиэнньэтигэр 49 уонна 27 квартиралаах толору хааччыллыылаах дьиэни тутан үлэҕэ киллэрдэ.
ООО «Строймонтажкомплект» туппут Үөһээ Бүлүү сэлиэнньэтигэр Интернациональнай уулуссаҕа 37 квартиралаах дьиэ үлэҕэ киирдэ.
Быракаан нэһилиэгэр 8 квартиралаах ООО “Эрчим” туппут дьиэтэ үлэҕэ киирдэ. Маны сэргэ, ООО «Стройинжиниринг» Ботулууга 12 квартиралаах дьиэни тутта. Эһиил Үөһээ Бүлүү сэлиэнньэтигэр Ленина уулуссаҕа ООО «Стройинжиниринг» 61 квартиралаах дьиэни тутан үлэҕэ киллэрэрэ былааннанар.

ОАО АК “АЛРОСА” дивидениттэн үбүлэнэр тутуулар:

Боотулуу нэһилиэгэр 165 миэстэлээх икки этээстээх таас оскуола тутуута түмүктэммитэ.

Тулаайах оҕолору дьиэнэн хааччыйыы программатынан:

Үөһээ Бүлүү сэлиэнньэтигэр тулаайах оҕолору дьиэнэн хааччыйыы программатынан 4 оҕо дьиэннэн хааччылынна, 6 оҕо эhиилги сылга саҥа тутулла турар дьиэҕэ көhөллөрө былааннанар.

Национальные проекты:
«Здравоохранение» программаннан
:

2024 сылга Харыйалаах нэhилиэгэр саҥалыы тииптээх «Фелдьшерско-акушерский пункт» үлэҕэ киирдэ.

«Обеспечение качественным жильем» в 2024 гг. программа чэрчитинэн:

Үөдүгэй нэһилиэгэр Молодежнай микрорайоҥҥа «Обеспечение качественным жильем» государственнай программаҕа кыайыы түмүгэр 64 сир учаастагар газ ситимэ тардылынна.
Балаҕаннах нэһилиэгэр Табыйыс кварталга «Обеспечение качественным жильем» государственнай программаҕа хапсан 29 сир учаастагар газ ситимэ тардылынна.

2025 сыл күрэҕинэн 2 нэһилиэк кыайыылаҕа биллибитэ:

Үөһээ Бүлүү сэлиэнньэтэ (микрорайон Речная) 86 сир учаастагар газ ситимэ тардыллыахтаах.
Үөдүгэй нэһилиэгэр В.В. Васильев аатынан уулууссаҕа (Молодежнай микрорайон) 24 сир учаастагар уот ситимэ тардыллара былааннанар.

Ититии, газтааһын боппуруоһа:

«Социальнай газификация уонна центральнай отопления» программа чэрчитинэн быйыл 41 ыал дьиэтэ итиитиигэ холбонно.
Кыаммат ыаллар дьиэлэрин газка холбонуутугар көрүллүбүт республикаттан кэлбит 3 600 000 солк. субсидия харчыта быйыл 28 ыалга түҥэтилиннэ, ону тэҥэ кыаммат ыалларга центральнай отопленияҕа холбонууга көрүллүбүт 995 000 солк. субсидия харчыта 13 ыалга тигистэ.

Формирование комфортной городской среды на территории Республики Саха (Якутия) программа чэрчитинэн:

2024 сылга 2 нэһилиэк кыайыылааҕа биллибитэ:
-Нам нэһилиэгэр 8 901 722,92 солкуобай көрүллэн быйыл сквер үлэҕэ киирдэ.
-Үөдүгэй нэһилиэгэр 10 496 998,00 солкуобай көрүллэн Үөдүгэй Күҥкү паркатыгар үлэ барда.
Күрэх түмүгүнэн 2025 сылга 4 нэһилиэк кыайыылааҕынан билиннэ. Ол курдук, Нам, Хоро, Үөдүгэй уонна Дүллүкү нэһилиэктэрэ. 29 882 758 солкуобайы тастан кэлэр харчыны аҕыллылар

“Берегоукрепитльные работы на р.Вилюй в районе с.Верхневилюйск”
2022 сылтан үлэтэ саҕаланан, быйыл түмүктэннэ. Уопсайа бөҕөргөтүллүбүт участок уhуна 2 866 п.м. Бу үлэ «Воспроизводство и использование природных ресурсов» государственнай программаннан ыытылынна.

ТЫА ХАҺААЙЫСТЫБАТА

Үөһээ Бүлүү улууһугар 2024 сылга тыа хаһаайыстыбатыгар 16 сүөһүннэн сылгыннан дьарыгырар потребительскай кооперативтар, 2 бюджетнай тэрилтэлэр подсобнай хаһаайыстыбалара, 2 соҕотуопка тэрилтэтэ: үүтү соҕотуопкалыыр «Үөһээ Бүлүү» ХЭТ  уонна эти соҕотуопкалыыр «Бай-Тай» ТХПК, 74 бааһынай хаһаайыстыбалар үлэлээтилэр.

2025 сыл тохсунньу 1 күнүнээҕи туругунан улууска уопсай сүөһү ахсаана 9445 төбө, ол иһигэр 3651 ыанар ынах баар. Сылгы ахсаана 8083 төбө, ол иhигэр 5031  биэ.

Быйылгы үүт туттарыытыыгар 2559 тонна былааннаммытыттан, 1530 тонна 394 киилэ туттарылынна.

Отко быйылгы былааммыт 26000 тонна буоллаҕына, биһиги 24702 (былааммытын 95%; былырыыҥҥы 2023 с.- 25732) тонна от бэлэмнээтибит, ону таһынан 1205 тонна сенаж, 300 тонна силос бэлэмнэннэ.

Уопсайа улууска 69279 гектар тыа хаһаайыстыбатын сирэ баар, ол иһигэр бааһына – 2160 га, ходуһа – 25811 га, мэччирэҥ – 39249 га, быраҕылла сытар сирдэр — 2059 га. Быйыл хортуоска 192 га олордулубутуттан 1187 тн, оҕуруот аһа – 42,241 га олордуллубутуттан 63,145 тн.

Быйыл биһиэхэ Үөһээ Бүлүүгэ үүт туттарыы хаһааҥҥытааҕар даҕаны дьэҥкирдик, аһаҕастык ыытылынна. Ол курдук, быйыл тэриллиилээх хаһаайыстыбаларбыт бу сылга 1530 тонна 394 кг үүтү туттараннар, эрдэ былааннаммыт тонна үүт туолбатах буолан, үүт харчыта 72 мөлүйүөн кэриҥэ солкуобай, маны тэҥэ ыанар ынах төбөтүн харчыта 23 мөл. кэриҥэ солкуобай өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүгэр төнүннэ.

Онон быйылгы сылга уопсайынан, 95 мөл. солк. кэриҥэ тыа хаһаайыстыбатыгар туттуллубатах харчы сокуон быһыытынан төптөрү өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүгэр төнүннэ.

Сүөһү аһылыгын оҥоруу бырагыраамматынан өрөспүүбүлүкэ бюджетыттан 9 595 734 солк, улуус бюджетыттан 12 000 000 көрүллэн түөрт хайысханан – 8 бааhынай хаhаайыстыбаҕа (Дүллүкү, Кэнтик, Боотулуу, Хоро, Мэйик, Балаҕаннаах, Ороhу, Далыр), 2 тэриллиилээх хаhаайыстыбаҕа (Нам, Үөдүгэй) уопсайа 10 МТЗ 82.1 тыраахтыр ылылынна.

Ону таhынан улуус бюджетыттан үүт туттарыытыгар 1 киилэ иhин 15 солкуобайдаах эбии субсидия көрүллэн, быйылгы үүт туттарыытын сыаната 1 киилэ иhин 95 солкуобайга тэҥнэстэ (65 солкуобай Республика субвенцията, 15 солкуобай заготовитель сыаната, 15 солкуобай улуус бюджетыттан субсидия).

Ахсынньы ыйга Оҥхой нэһилиэгэр Саха ынахтарыгар анаммыт 50 төбөлөөх хотон тутуллан үлэҕэ киирдэ.

СУОЛ-ИИС, ТЫРААНСПАР

ООО “Тонго – ВВК” коллектива Боотулуу Харбала икки ардыгар Тыалыччыма үрэххэ диэри 8 км уһуннаах суолга өрөмүөн үлэтин оҥордулар. Ону таһынан, Тыалыччыма үрэхтэн Боотулууга диэри 2,4 км уһуннаах суол өрөмүөнүн үлэтэ барда. Онтон Тыалыччыма үрэхтэн Чоноро диэн сиргэ өссө эбии 4 км уһуннаах суол тутуутун үлэтэ бара турар. Суол тутуутун үлэтэ 2026 сылга түмүктэнэрэ былааннанар.

ООО “Инблавер” 2024 сылга Дүллүкү – Бүтэйдээх суолугар өрөмүөн үлэтин оҥордулар. Уу суурайан, алдьаппыт учаастагар уутун түһэрэн, турба уктулар, алдьаммытыгар буор куттулар, гравийдаатылар.

Итини таһынан ООО “Инблавер” Көтөрдөх-Багадя суолун икки этапынан арааран оҥордулар, бастакы этапка 1,7 км, иккис этапка 0,7 км суол оҥолоһунна. Кэлэр 2025 сылга 1,2 км уонна 2026 сылга 0,8 км суол оҥоһуллара былааннанар.

ИП Петров Сергей Сергеевич —  2024 сылга Тойоку-Быракаан икки ардыгар Алахан үрэххэ сытар муостаны оҥордо.   Үөһээ Бүлүү — Тойоку – Быракаан- Туобуйа суолларын сыл бастакы аҥаарыгар уонна Үөһээ Бүлүү — Харыйалаах, Үөһээ Бүлүү – Балаҕаннаах, Үөһээ Бүлүү — сэллик балыыһата, Үөһээ Бүлүү – Куду икки ардыларын кыһыҥҥы суолларын ИП Петров Сергей Сергеевич оҥордо.

Онтон өрүс уҥуор нэһилиэктэргэ Маай – Сайылык – Трудовой (Далыр) – Боотулуу- Көтөрдөх кыһыҥҥы суолларын ИП Алексеев Петр Петрович уонна ООО “Тэтим” хаардарын ыраастаан оҥороллор.

ООО “Тэтим” Дүллүкү-Бүтэйдээх-Кырыкый нэһилиэктэр суолларын өрөмүөннүүргэ Саха өрөспүүбүлүкэтин суол министиэристибэтин кытта Сөбүлэҥ түһэрсэн 2024 сылга икки түһүмэҕинэн суол оҥордо.

Ону таһынан ООО “Тэтим” Маай – Сайылык – Далыр – Боотулуу – Көтөрдөх нэһилиэктэр сайыҥҥы суолларын оҥордо.

“Алекса+” Үөһээ Бүлүү —  Тойоку – Быракан уонна Үөһээ Бүлүү –Харыйалаах, Үөһээ Бүлүү – Балаҕаннаах, Үөһээ Бүлүү – сэллик балыыһата, У Үөһээ Бүлүү – Куду суолларын сайыҥҥы өттүгэр көрөргө-харайарга күүстээхтик үлэлээтилэр.

ИП Михайлов Петр Петрович Үөһээ Бүлүү – Кэнтик, Үөһээ Бүлүү – Балаҕаннаах нэһилиэктэр сайыҥҥы суолларын оҥордо.

Олунньу ыйга өрөспүүбүлүкэттэн, «Безопасные качественные дороги» национальнай бырайыак чэрчитинэн 3 маршрутнай автобус ылбыппыт.

Бу сылга бөһүөлэк иһинэн икки автобус маршрута арылынна. Уопсайа 27 маршрут Д/с «Теремок» (ул. Е.А. Борисова) – Д/с «Теремок» (ул. Е.А. Борисова) дылы. Бу үлэтин МАУ «ОАЗиС» ылынан суоппардарын булунан үлэлии сылдьар.

Нэһилиэктэринэн сылдьар маршрут үлэтин бэс ыйыттан с. Андреевский – Харбалаах — Андреевскай маршрутунан саҕалаабыта.

Исидор Барахов 125 сылын үбүлүөйүн бэлиэтиир сылга Саха Өрөспүүбүлүкэтин суол-иис, тыраанспар министиэристибэтин конкуруһун түмүгүнэн үп көстөн, уопсайа 671 м. уһуннаах суол асфальтынан бүрүлүннэ. Асфальт суоллаах уулусса балаҕан ыйыгар арыллыбыта. Маны сэргэ, «Тыа сирин биир кэлимник сайдыыта» Российскай Федерация судаарыстыбанай бырагыраамматын «Тыа сиригэр тыраанспар, суол-иис сайдыыта» федеральнай бырайыак көмөтүнэн Кэнтик нэһилиэгэр 4 уулуссаҕа (ул. им. Героя Советского Союза Миронова А.А., Советская, Харыялахская, Кентикская), уопсайа 2,25 км уһуннаах суол оҥоһулунна.

ҮӨРЭҔИРИИ

2024 сылга Үөһээ Бүлүү улууһугар икки оскуола тутуута бүтэн үлэҕэ киирдэ. Ол курдук, Боотулууга икки этэстээх 165 миэстэлээх оскуола, Сургуулук нэһилиэгэр 60/30 миэстэлээх оскуола уһуйаан тутуулара бүтэн арылыннылар. Маны сэргэ, Ороһу нэһилиэгэр саҥа таас оскуола-уһуйаан тутуута үбүлүнэн саҕаланна. Кэлэр үөрэх сылыгар үлэҕэ киирэрин кэтэһэбит.

Улууска үөрэхтээһин систематыгар барыта 869 педагогическай үлэһит баар, ол иһигэр 615 орто оскуолаҕа, 186 оҕо уһуйааныгар, 68 эбии үөрэхтээһин тэрилтэтигэр.

Үрдүк үөрэхтээх педагог ахсаана 70,4%, орто анал үөрэхтээх үлэһит ахсаана 29,5% тэҥнэһэр. Педагогтар 31,4% “үрдүк”, 23,4% “бастакы” категориялаахтар.

Бүгүҥҥү туругунан үөрэх тэрилтэлэригэр 41 педагог миэстэтэ аһаҕас турар. Ордук нуучча тылын уонна литературатын, математика, физика, биология, химия учууталлара наадалар.

Быйылгы үөрэх дьылыгар 25 саҥа үөрэхтэрин бүтэрбит эдэр специалистар үлэлэрин саҕалаатылар. Ордук Бүлүүтээҕи педагогическай колледжы бүтэрбит педагогтар элбэхтэр.

“Бастыҥ педагог-наставник” конкурс муниципальнай этабыгар куоластааһын түмүгүнэн кыайыылааҕынан Захарова Виктория Александровна, Георгий Николаевич Чиряев аатынан Хоро орто оскуолатын алын сүһүөх учуутала буолбута уонна Ил Дархан 100 тыһыынча солкуобай бириэмийэтинэн наҕараадаламмыта.

2024 сыл балаҕан ыйыгар «Земскэй учуутал» федеральнай программаннан Далыр орто оскуолатыгар Тыва Республикатыттан математика учуутала, Донгак Шончалай Хажыт-ооловна, кэлэн үлэтин саҕалаата. Уопсайа ити программаннан улууска 4 учуутал таһаарыылаахтык үлэлии сылдьар, ол иһигэр Тываттан 3 киһи.

ДОРУОБУЙА ХАРЫСТАБЫЛА

2024 сылтан 2 күнүскү, 11 сытан эмтэнэр куойкалаах, поликлиникалаах оҕо балыыһатын комплексын тутуутун үлэтэ саҕаламмыта. Бүгүҥҥү туругунан тутуу 30% толорулунна. 2025 сыл ахсынньытыгар үлэҕэ киирэрэ былааннанар.

Быйыл нэһилиэнньэлээх пууннары сайыннарыы программатынан Кэнтик нэһилиэгин олохтоохторгар саҥа фельдшер-акушер пууна арылынна.

Быйыл ийэҕэ уонна саҥа төрөөбүт оҕоҕо көмөлөһөр сыаллаах    акушерство-гинекология салаатыгар оҕону эмиий үүтүнэн аһатыыга методический киин алтынньыга аһыллан үлэлээн эрэр. Маны сэргэ хат дьахталларга аналлаах “Ийэ оскуолата” хас чэппиэр аайы үлэлиир. Маны таһынан саахар ыарыылаахтарга анаан “Саахар диабеттаахтар оскуолалара” арыллан үлэлиир.

Кадрынан хааччыйыыга «Земскэй доктор» уонна «Земскэй фельдшер» программанан 2024 сылга 7 араас идэлээх быраастар уонна биэлсэрдэр кэлэн үлэлии сылдьаллар. Быйылгылар Сургуулукка, Хороҕо, Өргүөккэ, профилактика кабинетыгар, суһал медициинискэй көмө сулууспатыгар уонна клинико-диагностическай лабораторияҕа үлэлээн саҕалаатылар.

Исписэлиистэр үлэлии кэлэллэрин ситиһэргэ, саҥа тутуллар дьиэлэргэ     муниципальнай квартираларга олордорго үлэ барар.

Ону сэргэ «Үөһээ Бүлүү улууһа (оройуона)» МР, Үөһээ Бүлүү ЦРБ уонна Дьокуускайдааҕы медицинскэй колледж отделын аһыы туһунан үс өрүттээх Сөбүлэһии түһэрсилиннэ. Ол курдук, 2025 сылтан Үөһээ Бүлүүгэ Дьокуускайдааҕы медицинскэй колледж отделениета үлэтин саҕалыаҕа. Отделга 2 хайысханан үлэлиэхтэрэ: «Сестринскэй дьыала» уонна «фельдшерскэй дьыала». «Медсестра» идэтинэн 1 сыл 10 ый үөрэтиэхтэрэ, «фельдшерскэй дьыала» идэтинэн 2 сыл 10 ый үөрэниэхтэрэ.
2025 сылтан «Сестринскэй дьыала» идэҕэ 17 уонна «фельдшерскэй дьыала» идэҕэ 17 миэстэ арыллыаҕа. Ону тэҥэ 16 төлөбүрдээх миэстэ көрүллэн, студеннар ахсааннарыгар киирэр кыахтаналларыгар кыах биэриэҕэ.

«Доруобуйа харыстабыла» национальнай бырайыак биир сүрүн хайысхатынан сыллата Саха сирин ыраах сытар улуустарынан, суола-ииһэ суох нэһилиэктэринэн үлэлиир мобильнай биригээдэлэри тэрийбитэ буолар. Ол курдук, быйыл улууспутугар өрөспүүбүлүкэтээҕи балыыһалартан исписэлиистэр кэлэннэр, онкологтарга 139, офтальмологтарга 34, хирурдарга 70, эндоскопистар 100-н тахса киһи доруобуйатын тургутунна, эмтэннэ.

КУЛТУУРА УОННА ДУХУОБУНАЙ САЙДЫЫ

Быйыл Ил Дархан А.С. Николаев Сорудаҕынан Үөһээ Бүлүү улууһугар Култуура дыбарыаһын тутуу бырайыагын үлэтэ саҕаланна, концепцията оҥоһулунна.

Нам нэһилиэгэр Анегина Ильина — Дмитриева аатынан сынньалаҥ киинэ арыллан үлэҕэ киирдэ.

Харбалаах нэһилиэгэр Исидор Никифорович Бараахап аатынан култуура киинэ тутуута түмүктүүр түһүмэххэ кэллэ.

Быракаан нэһилиэгэр элбэх хайысхалаах сынньалаҥ киинэ үтүө дьыала чэрчитинэн тутуллан сотору кэминэн үөрүүлээх арыллыы буоларын кэтэһэбит.

Алтынньы ыйга «Экстра синема» проегар кыттан Үөһээ Бүлүү улууһун Хоро, Тамалакаан, Ороһу уонна Маҥаас нэһилиэктэригэр «Киномания» киинэ саалалара арылыннылар.
Үөрүүлээх тэрээһиннэр билиҥҥи үйэ ирдэбилинэн онлайн форматынан- телемост нөҥүө Саха Республикатын Ил Дархана Айсен Сергеевич Николаев үөрүүлээхтик арыйбыта.

Маны сэргэ сыл устата араас таһымнаах култуура тэрээһиннэрэ үрдүк таһымнаахтык ыытылыннылар.

ЭКОНОМИКА

Урбаан эйгэтэ:
Дьоҕус уонна орто предпринимательство субъектарын биир кэлим реестрин даннайдарыттан Үөһээ Бүлүү улууһугар 2024 сыл ахсынньы ыйыгар урбаан ахсаана 571 буолбут.
Отчуоттуур кэмҥэ эргиэн бары тэрилтэлэринэн табаар эргиирэ 2 миллиард 889 мөл. 98 тыh.солк тэңнэстэ, ити ааспыт сыл туhааннаах кэмин көрдөрүүтүн тэҥнэбил сыананан 100,7%-ҥа тэҥнэстэ.

Улуус хас биирдии киhитигэр табаар эргиирэ 139428 солкуобайга тэҥнэһэр. Общепит эргиирэ 57 мөл. 534 тыh. солкуобайга тэҥнэспит, ааспыт сыл туhааннаах кэмин көрдөрүүтүн баар сыананан 104% тэҥнэhэр.

Тутуу
10 ый түмүгүнэн тутуу бары тэрилтэлэринэн уонна урбаанньыттарынан барыта 595 мөлүйүөн 936 тыhыынча солкуобай сууммалаах үлэ оҥоhулунна. Эбэтэр былырыыңңы кэми кытта тэңнээтэххэ 91%-ңа тэңнэстэ.
Сыл саҕаланыаҕыттан сэтинньи ыйга дылы 135 олорор дьиэ үлэҕэ киирдэ (былырыын 103 дьиэ киирбит), уопсай квадратнай миэтэрэтэ 15350 кв. м. тэҥнэстэ (былырыын 12479 кв.м.).

Тыа сирин кэлим тупсарыы Федеральнай программа
(Комплексное развитие сельских территорий)
“Комплексное развитие сельских территорий” (КРСТ)
 федеральнай программаннан «Тыа сирин тупсарыы» хайысхатынан 2024 сылга 2 проект үлэтэ түмүктэннэ:
Кэнтик нэһилиэгэр универсальнай спортивнай площадка уонна локальнай уу ситимэ.

Олохтоох көҕүлээһиннэри өйүүр программа (ППМИ)
2024 сыл түмүгүнэн Үөһээ Бүлүү улууһугар ППМИ чэрчитинэн 20 бырайыак олоххо киирдэ. Бырайыактар араас эйгэни хабаллар: уунан хааччыйыы, суолу оҥоруу, баһаартан куттал суох буолуутун хааччыйыы, уулуссалары сырдатыы, олорор сири тупсарыы, физическэй култуура уонна спорт, араас маассабай сынньалаҥ.
Быйылгы ППМИ 2025 сылга 23 бырайыак куонкурсу хотто. Ол иһигэр улуус дьаһалтата кыттыһар 2 бырайыага, Үөһээ Бүлүү нэһилиэгин 3 бырайыага уонна 18 нэһилиэк биирдиилээн бырайыактара киирдилэр. Уопсай көрүллүөхтээх субсидия сууммата 23 бырайыакка 46 мөлүйүөн буолла.

Муниципальнай программалар:

Муниципальнай программалар социальнай эйгэ бары хайысхаларын хабаллар, 2024 сылга Үөһээ Бүлүү улууһугар 29 муниципальнай программаннан үлэлээтибит.

Информация улуус баһылыга Валерий Николаев телеграм-ханаалыттан ылылынна

«Үөһээ Бүлүү» хаһыат

Читайте дальше