Мин РЭС-кэ 1988 сыл бүтэн, Саҥа Дьыл салгына сайа охсор кэмигэр, 1989 сылы көрсөргө бэлэмнэнии күргүөмэ буола турдаҕына үлэлии киирбитим. Настаабынньыгынан өр кэмҥэ үлэлээбит билиилээх-көрүүлээх киһини Иванов Г.Е. сыһыарбыттара, бастакы учууталым кини буолбута. Баай уопутуттан тэбис-тэҥҥэ үллэстибитэ. Ол да иһин буолуо, баҕар, баччааҥҥа диэри этэҥҥэ үлэлээн кэллэҕим.
«Эдэр байыас кууруһун» этэҥҥэ ааһан, эксээмэннэрбин ситиһиилээхтик туттаран, Далыр 35/10 кВ кыамталаах подстанцияҕа диспетчеринэн ананан үлэлии тахсыбытым. 1989 сыл сайыныгар оройуон киинигэр киирэн 110/35/10 кВ күүрүүлээх подстанцияҕа үлэлии киирбитим. Ол саҕана ВЭС диэн этибит, тэрилтэбит Ньурбаҕа баара. Биһигини Ньурба диспетчерэ дьаһайара. Ол курдук: Грищук Е.И., Филимонова Н.Д., Окольникова Н.И., Барановская О.М., Чусовской В.М. — соҕотох бааһынай уонна бары нуучча чулуу кыргыттара, уолаттара этилэр. Онтон хайдах да уот ситимин, оборудование үлэтин билистэхпинэ эрэ сатаныыһы диэн ЛЦ үлэлээн, РГП-га үлэлээн, билсэн-көрсөн баран, дьэ 1993 сылтан бастайааннай үлэбэр 110-наах подстанция диспетчеринэн төттөрү көспүтүм уонна күн бүгүнүгэр диэри үлэлээн кэллим.
Уопсайа 36 сыл үлэлээтим, ол иһигэр диспетчеринэн 32 сыл этэҥҥэ үлэлээн кэллим. Билигин уоппускаҕа сылдьабын. Бу сылбын түмүктээн баран бочуоттаах сынньалаҥмар барардыы бэлэмнэнэ сылдьабын. Өбүгэлэрбит этэллэринии, «балык-ыамнаах, киһи-кэмнээх». Бу сайын 65 сааспын туолбутум, кэмим кэллэ дии саныыбын. Сааһырбыт туоруохтаах, эдэр киириэхтээх. Бу – олох сотуллубат сокуона. Бэйэм оннубар Виктор Алексеев диэн эдэр, үрдүк үөрэхтээх, толкуйдаах уолу бэлэмнээтим. Киирии эксээмэннэрин ситиһиилээхтик туттаран, билигин дублированиетын ааһа сылдьар. ПА, ПП эрчиллиитин ааһан, ахсынньы 21 күнүттэн диспетчер быһыытынан бэйэтэ толору сменаҕа таҕыста. Миигин суохтаппат курдук үлэлиэҕэ диэн бүк эрэллээхпин.
Дьэ, бу үлэлээн-хамсаан ааспыт 36 сылбар элбэх үтүө, үлэһит дьоннуун алтыһан аастым. Салалта өттүн этэр буоллахха, Тимофеев Е.Ф., Николай Егорович Ильин, Александр Пантелеймонович Алексеев курдук үс салайааччыны, 6 кылаабынай инженери: Муксунов Л.П., Мачахов А.А., Шелекасов В.А., Устинов Н.С., Чуруков А.Н., Дмитриев В.А. 6 ОДГ маастара: Ванчулин Т.М., Петров Е.Е., Ефимов Н.А., Татаринов Э.А., Тимофеев И.И., Чуруков Н.Н. Былыргы дьыллар былыттарын арыйан көрөр буоллахха, бастаан үлэҕэ киирэрбэр династиянан үлэлии сылдьар Нестеровичтар дьиэ кэргэттэрэ бааллар этэ. Ол курдук, Нестерович В.В., Нестерович С.П., Нестерович И.В., арыый хойутуу Нестерович А.В., онтон өссө хойутуу Сабир, Виталий, Егор Нестеровичтар. Виталий доруобуйатынан уурайбыта, Сабир уонна Егор династия ситимин быспакка күн бүгүнүгэр диэри этэҥҥэ үлэлии-хамсыы сылдьаллар. Иккиэн элбэх оҕолоох ыаллар, кинилэр идэлэрин өссө оҕолоро салгыахтара диэн эрэл баар.
Үлэбиттэн быыс буллум да дизельнэйгэ киирэрбин сөбүлүүрүм. Дьэ онно бааллар этэ, сээркээн сэһэнньиттэр, бэтиэхэлээх бэртэр: бырааттыы Валерий, Иннокентий Нестеровичтар, Аянитов П.П., Попов А.Г., Семёнов А.Н., Самойлов А.И. Тихонов В.Ф., Егоров А.Н., Жирков С.С.
1995 сылга диэри ДГ-нан оҥорбуппут, онтон ол сыл икки ГТУ кэлбитэ, кэлин өссө үһүс. Оҕонньоттор лаампа уотун көрөн туран параллельга киирэллэрэ-тахсаллара. Өссө Ван-Чу-Линнар дьиэ кэргэттэрэ бааллара, Антонина Афанасьевна, Тимофей Михайлович – РЭС тутаах үлэһиттэрэ. «Михайлыч» хаама сылдьар энцликопедия этэ, барытын билэр, тугу да ыйыт, туох да буоллун – билбэтэ суох. ДЭМ буоллун, РГП буоллун, соҕотоҕун маастардаабыта. Линейнэй сыахха Семёнов И.П. маастардаабыта, ол саҕана тиэхиньикэ аҕыйах, билиҥҥи курдук үөһэ таһаарар кран эҥин суох кэмэ этэ. Барыта илиинэн үлэ буолара. Сааскы өрөмүөн 110 кВ күүрүүлээх уот ситимигэр ыйы быһа барара, ыам ыйын бырааһынньыгар тиийэн тохтуура. Дизель ыйы быһа үлэлиир этэ. Онно үлэлээбит монтёрдар Иванов Г.Е., Долгунов И.И., Адамов А.Н., Петров П.М. кэлин диспетчергэ көспүттэрэ. Матвеев Н.Е., Иванов Д.М., Иванов В.Н. кэлин ОВБ. Ити үлэлэргэ урут даҕаны, билигин даҕаны таһаарыылаахтык үлэлээбитэ уонна үлэлии да сылдьар механизатор Семёнов А.П. баар.
Мастарыскыайга быыкабай үлэһиттэр Цой Жора, Шелекасов В.А. алдьаммыт АВ ремоннууллара, ититэр ситим үлэтэ харгыһа суох барарын иһин эппиэттииллэрэ. Оннооҕор 10 кВ кыамталаах трансформаторы арыйан турар буолаллара. Үлэһиттэр киртиппиттэрин, ыспыттарын-тохпуттарын сууйар-сотор, хомуйар үлэһит К.В.Докторова этэ. Хонтуоралыын, дизельнэйдиин, мастарыскыайдыын, гаражтыын барытын соҕотоҕун дьаһайан олорбута. Дьэ, бу барыта мин саҥа үлэҕэ киирэрбэр этэ.
Кэлиҥҥини кэпсиир буоллахха, ол туһа туспа, туһунан кэпсээн. Кими эрэ көтүппүт буоллахпына бырастыы гынаарыҥ, умнуохпун сөп. Салайааччыларбыт, Александр Пантелеймонович Алексеев кылаабынай инженер Валентин Айаалович Дмитриев бу дуоһунастарыгар саҥа үлэлээн эрэр эдэр үлэһиттэр, саастара да эдэр, ол эрэн бэйэлэрин номнуо көрдөрдүлэр. Саҥалыы салайыы, саҥа сүүрээн диэххэ сөп. Холобур, урукку өттүгэр капитальнай өрөмүөн диэн буолла да улахан күүһү үрдүк күүрүүлээх уот ситимигэр ууруллар этэ. Ол аата ВЛ-110 кВ. уонна ВЛ-35 кВ кыамталаах ситимнэргэ. Кыра ситимҥэ, ол эбэтэр 10 кВ. уонна 0,4 кВ. күүрүүлээх ситим алдьаннаҕына, баҕана суулуннаҕына эрэ уларытыллар этэ. Билигин үлэни барытын эрдэттэн былааннаан, сайаапкалаан, улахан-кыра диэн араарбакка ыытыллар. Ордук былырыын уонна быйыл, төһө да сайыҥҥы баһаардар мэһэйдээтэллэр, туох да буолунай үлэ үлэлэннэ. Кыра уот ситимигэр опора бөҕө уларыйда, СИП-проводка көһүү, кварталы кварталынан, маассабайдык барда. Хойукка, халлаан тымныйыар диэри үлэлээтибит. Уолаттар эдэрдэр, үлэлээн истэхтэрин аайы өссө уопутуран иһиэхтэрэ. Хайдахтаах да киһи икки сыл иһигэр баар уопуту барытын хомуммат, элбэхтик, уһуннук үлэлээтэххэ эрэ кэлэр.
Түгэнинэн туһанан барыгытын – үлэлээн ааспыт, үлэлии сылдьар коллегаларбын кэлэн иһэр профессиональнай бырааһынньыкпытынан итиитик-истиҥник эҕэрдэлиибин! Баҕарабын таһаарыылаах үлэни, Ильич уотун курдук чаҕылхай, сырдык олоҕу, доруобуйаны, уһун үйэни!
Эҕэрдэни кытта диспетчер идэлээх «Якутскэнерго» тэрилтэтин бэтэрээнэ, «РусГидро» ПАУо Бочуот грамоталаах, Или44и энергосистиэмэлэр бочуоттаах үлэһитэ, сынньалаҥҥа тахсыбыт Виталий Дмитриевич Васильев